DOCUMENT VAN HOOP

het unieke Vrijheidsnummer van de Vrije Stemmen
van 7 november 1944








De oranje-rode voorpagina van het Vrijheidsnummer
van VRIJE STEMMEN van 7 november 1944



INLEIDING

VERBAZING

Toen ik het Vrijheidsnummer van Vrije Stemmen bestudeerde heb ik van verbazing m'n ogen uitgewreven. Ik kon het in het begin niet geloven: een Vrijheidsnummer uit 7 november 1944, dat verspreid is onder 1000 adressen, terwijl er van bevrijding nog helemaal geen sprake was. Integendeel. De samensteller van het Vrijheidsnummer was Menke van der Beek, die ruim een maand later zou worden opgehangen.

Zou ik me niet vergissen? Zou het niet een nummer zijn dat op het laatste moment niet is verspreid? Gelukkig is dat het geval. Dat blijkt uit de Bijlage bij de toespraak van ds. J. Meester, die ik hieronder heb geplaatst. Pas na mei 1945 zijn de gestencilde exemplaren van het Vrijheidsnummer boven water gekomen.

Dit Vrijheidsnummer of Bevrijdingsnummer (zo noemt Minkema het) is me dierbaar. Ik denk ook dat het uniek is, niet alleen als illegaal blad, maar ook en vooral in de uitvoering: oranje, rood, wit en blauw, bovendien in legergroen. En dat in 1000 a4-tjes in die vier kleuren, samen 4000. Daarbij 250 exemplaren in legergroen om uit te delen aan de geallieerde bevrijders, geschreven in het Engels. Hoe uniek wil je het hebben?


WAT IS ER GEBEURD?

Van september tot november 1944 werden Zeeuws-Vlaanderen, Walcheren en Noord- en Zuid-Beveland door Canadezen, Engelsen en Polen bevrijd. Op 29 oktober 1944 werd de driekleur gehesen in Goes en op 6 november 1944 volgde Middelburg.

Kennelijk is Menke van de Beek, de redacteur van VRIJE STEMMEN, ervan uitgegaan, dat de geallieerde opmars binnen afzienbare tijd, in ieder geval op heel korte termijn, verder zou gaan, en ook Schouwen-Duiveland bevrijd zou worden.

Koortsachtig is er gewerkt in Zierikzee door Menke van der Beek en zijn makkers. Nodig was copie. Menke schreef zelf een stuk en een WIST U?. Verder vroeg hij ds. J. Meester van Brouwershaven en pastoor L. Brink van Zierikzee elk om twee stukken. Er werden voor elke pagina kopjes getekend. Het was de bedoeling om de geallieerde troepen in hun moedertaal welkom te heten. Ds. Meester en pastoor Brink zorgden voor een welkomstwoord, dat in het Engels vertaald moest worden. Verder waren nodig: 5 soorten gekleurd A4-papier: oranjerood, wit, blauw, oranje en legergroen. Van de eerste vier elk 1000 stuks en van de laatste 250. Als de moederbladen klaar waren voor de stencilmachine, kon het stencilen beginnen, waarvoor weer veel inkt nodig was. En tenslotte 3000 nietjes.

Alles moest in het diepste geheim gebeuren, want van een opmars was nog geen sprake, wel van verhoogde waakzaamheid van de vijand en de NSB'ers. Maar Menke van der Beek had alles perfect georganiseerd met behulp van Iman van der Bijl en R. Breetveld.

Negen dagen na de bevrijding van Noord-Beveland lagen daar de stapels van het Vrijheidsnummer van VRIJE STEMMEN en van de welkomstfolder voor de geallieerden. Totaal met elkaar 1250 stuks.

Wat zal er allemaal in de hoofden van de mannen heen zijn gegaan bij al dat werk? Wat zullen ze er met voldoening naar gekeken hebben! Wat een hoop en verwachting en gebeden liggen eraan ten grondslag: eindelijk de langverwachte bevrijding. Dat die heel spoedig zou komen, daar werd kennelijk niet aan getwijfeld: de geallieerden zouden hun opmars voortzetten. Waarom niet?

Aan het maken van dit Vrijheidsnummer waren grote risico's verbonden. Als de vijand maar één exemplaar in handen kreeg, lag de hele organisatie van de VRIJE STEMMEN met alle namen en adressen op straat. Je moet er niet aan denken hoe desastreus de gevolgen zouden zijn.

Ik heb het hoofdstuk DOCUMENT VAN HOOP genoemd. Het is allemaal verdrietig afgelopen. In plaats van bevrijding wachtte Menke van der Beek en Iman van der Bijl en acht anderen de galg. Ruim een maand later werden ze opgehangen in Renesse. Toch getuigt het Vrijheidsnummer van hoop, verwachting en vrijheid. Zo was het bedoeld.

DE ORGANISATIE VOOR HET VRIJHEIDSNUMMER VAN DE VRIJE STEMMEN

In de rubriek WIST U? geeft Menke van der Beek een opsomming van allen die bij de organisatie van het Vrijheidsnummer betrokken zijn. Dat kon geen kwaad. Het blad zou toch na de Bevrijding worden verspreid? Na de oorlog in het nummer van Vrije Stemmen met de toespraak van ds. J. Meester worden in de Bijlage nog eens al die namen herhaald. Met één verschil: in het Vrijheidsnummer noemt Menke van der Beek zijn eigen naam aan het eind, zoals het hoort. Het In Memoriamnummer van 1945 begint met het noemen van zijn naam: "WIST U dat het blaadje VRIJE STEMMEN uit SCHOUWEN en DUIVELAND hoofdzakelijk zijn bestaan heeft te danken aan wijlen M.K. van der BEEK?" Ere wie ere toekomt!

Nu de organisatie rond het Vrijheidsnummer.

- Ir. Swaters stelde van het begin af zijn stencilmachine ter beschikking voor al het stencilwerk.
- De copie werd getikt op de schrijfmachine van dhr. Barendse.
- Dhr Kloet zorgde voor papier, inkt en verschillende andere voorwerpen die nodig waren.
- Dhr Timmerman leverde ook papier in verschillende kleuren.
- Dhr Breetveld tekende de verschillende hoofden van het Vrijheidsnummer in samenwerking met zijn zoon?
- De VRIJE STEMMEN werden gedrukt in de achterkamer van JOPPE gelegen aan de Poststraat te Zierikzee?
- Later werd het blad gedrukt bij Menke van der Beek en weer later in het huis van De Graaf.
- Het Vrijheidsnummer kwam tot stand mede door het intensief werken van Iman van der Bijl (onderduiker bij Menke) en R.Breetveld, terwijl laatstgenoemde voor de Engelse vertalingen zorgde.
- Menke van der Beek beschikte over de autoradio van dhr Doeleman, zodat hij van de electriciteitsstoring geen hinder had.
- Ten slotte: de nieuwsberichtgever was M.K. vd Beek. Zonder hem was de VRIJE STEMMEN niet denkbaar.


Waar de 1000 gestencilde exemplaren hebben gelegen tot na de bevrijding in mei 1945, is me onbekend. Ik weet niet of ze al naar de verschillende plaatsen waren gebracht, met alle risico van dien. In ieder geval zijn ze in mei 1945 uitgedeeld, 7 maanden later dan Menke van der Beek had gehoopt.


FORMAAT

Ik ga nu eerst iets vertellen over de vormgeving.
Het Vrijheidsnummer van Vrije Stemmen uit Schouwen en Duiveland bestaat uit vier A4-tjes. Elke blaadje heeft weer een andere kop en een andere kleur. Het papier van de eerste pagina is rood, al lijkt het nu meer op oranje. Zeg maar oranje-rood. Het tweede is wit, het derde is blauw. Het vierde dat aan beide zijden bedrukt is, is oranje. Alleen de kleuren zijn al veelzeggend: rood, wit, blauw en oranje.

De blaadjes zijn gestencild en kunnen daardoor verschillend zijn. In mijn éne exemplaar is de witte bladzij een beetje scheef bedrukt, bijvoorbeeld.

Elk vel heeft een eigen kopje. De kopjes zijn getekend en heel eenvoudig.





Het kopje van het openingsvel.
Links het wapen van Zeeland en rechts de Nederlandse leeuw.

De leeuw komt voor in de wapens van Zierikzee en Brouwershaven.






Het kopje van het tweede, witte vel met de stadspoort van Zierikzee.





Het derde blauwe vel met de rijzende zon, teken van overwinning.





Het vierde oranje vel opent met het stadsgezicht van Zierikzee met kerk en molen.




OVERZICHT VAN DE INHOUD VAN HET VRIJHEIDSNUMMER

De eerste rode pagina is gevuld door ds. J. Meester van Brouwershaven en door pastoor L. Brink van Zierikzee.

De witte pagina 2 en de helft van blauwe pagina 3 zijn gevuld met antwoorden op de vraag WIST U?

De tweede helft gaat verder met de vraag: BLIJFT ONS BLAD VERSCHIJNEN?
Daarna een financiële verantwoording van giften en gaven.
Tenslotte een dankwoord aan allen die een bijdrage hebben geleverd aan de verspreiding van VRIJE STEMMEN.

De laatste oranje pagina bevat een Engels welkomstwoord aan het geallieerde leger. Het eerste is geschreven door pastoor L. Brink te Zierikzee en het tweede, kortere door ds. J. Meester van Brouwershaven.

Op de achterzijde van dit oranje vel staat de Nederlandse vertaling. Ruim 250 van de Engelse welkomstgroeten zijn op legergroen papier gestencild om aangeboden te worden aan de geallieerde bevrijders.

Hieronder vindt u het complete Vrijheidsnummer van VRIJE STEMMEN



----------------



VRIJHEIDSNUMMER VAN DE VRIJE STEMMEN UIT 7 NOVEMBER 1944



VRIJE STEMMEN UIT SCHOUWEN-DUIVELAND


LUCTOR ET EMERGO


VRIJHEIDSNUMMER minimumprijs fl 2,--. De opbrengst komt ten goede van het STRIJDERSFONDS voor nabestaanden voor hen die vielen voor het VADERLAND.


Hoe vurig is door alle goede Vaderlanders de dag verbeid waarop wij weer vrij zouden zijn van de Duitse overheersing en verdrukking. Die 2 sterke woorden overheersing en verdrukking zijn niet te sterk, wij zijn in de ruim 4 jaren van de bezetting overheerst. Gewelddadig werden wij geperst in het keurslijf van de nationaal-socialistische levens- en wereldbeschouwing. Wie zich in dat keurslijf niet liet snoeren, moest zwijgen en zijn gevoelens verbergen op gevaar af, dat hij eens de afschuwelijke lijdensgang door gevangenis en concentratiekamp moest gaan.

Geen wonder dat wij vurig naar de dag der bevrijding hebben uitgezien. Vooral in de beide laatste maanden toen de Geallieerde legers dicht aan onze grenzen kwamen en over onze grenzen oprukten, hebben wij in ademloze spanning hun nadering van stap tot stap gevolgd.

Nu is de dag gekomen dat wij zelf bevrijd zijn. Wij hebben zelf de soldaten der Geallieerden gezien. Het is schier niet te geloven. Maar het is zo. De tirannie is voor ons beëindigd. Dat betekent dat wij onze eigen Regering weer terug krijgen, onze aloude driekleur, onze geliefde Koningin, ons oud Oranjehuis. Onze vlag wappert weer vrijuit. Symbool van die onwaardeerbare vrijheid, die geen slavernij duldt. Wij krijgen weer een vrije pers. Wij kunnen zonder angst weer luisteren naar onze radio's. Wij zullen tijd nodig hebben om aan de weelde van die vrijheid te gewennen.

Laat ons niet vergeten dat God ze ons hergaf. Ook willen wij op de dag van onze bevrijding gedenken aan die vele Nederlanders die niet buigzaam genoeg waren voor het keurslijf van de onderdrukker en die tengevolge hiervan hun leven hebben gelaten. Voor hun dierbaren blijft er rouw na de vrede.

In de 2de plaats vergeten wij niet, dat het grootste deel van ons volk nog wacht op bevrijding in kommervolle omstandigheden. Vergeet niet het gebed voor de nood van ons volk. De Almachtige God kan alleen volle bevrijding, opbouw en herstel aan Neerlands geteisterd volk schenken.

(J. MEESTER te B'HAVEN).


"LUCTOR ET EMERGO"

"Luctor": "Ik strijd".

Een edele kamp gevoerd met eerlijke wapenen inspireerde tot het eerste woord van de fiere Zeeuwse wapenspreuk, een strijd met spade en met het zwaard. De spade om de erfvijand van Zeeland, het water, te weren. Het zwaard om de vrijheid te verdedigen, zo nodig, te heroveren. In de strijd van 4 1/2 jaar, welke achter ons ligt, werden deze wapenen ons echter uit de hand genomen en door de vijand eenzijdig tegen ons geweerd. Met de spade verwoestte hij onze dijken, met het zwaard deed hij het onrecht over ons zegevieren.

Ons bleef de zenuwslopende kamp van het lijdelijk verzet, gevoerd met weerloze handen maar met verbeten woede, soms zich manifesterend in daden van sabotage, maar meestal binnenskamers met de tanden op elkander geklemd.

En terwijl wij bij al het onrecht, dat ons werd aangedaan, het van de daken wilden schreeuwen, moesten wij zwijgzaam toezien dat: het vorstelijk huis werd onteerd; het symbool van het recht, het rood, wit en blauw moest plaats maken voor het zwart, rood van de verradersvlag; de meest eerzame burgers als gijzelaars werden weggevoerd naar het concentratiekamp; onze jongens en mannen als slaven werden weggesleept; ons volk als vee werd uitgedreven van huis en haard; onze dijken werden verwoest; onze bezittingen werden gestolen; onze fabrieken werden gesloopt; onze strijders als ratten werden doodgeslagen; de laagste sujetten der samenleving als regeerders over ons werden gesteld.


"Emergo": "Ik rijs op".

Na deze nacht, somber als het graf, is plotseling de lichtende dag der verrijzenis aangebroken. Ja, we zullen herrijzen! Al de energie, waarmee wij door het stille verzet tot berstens toe zijn gevuld, zullen wij omzetten in daden. De spade zullen wij grijpen om onze dijken te herstellen; het zwaard om het onrecht neer te slaan. En over de staketsels heen van alles wat ons vroeger scheidde, zullen wij de handen ineen slaan om aanstonds met de opbouw te beginnen.

'Neerland uit het stof herrezen…
Zal opnieuw ons Holland wezen."

(L. BRINK, Z'zee)




De witte pagina van het Vrijheidsnummer van 7 november 1944.
Je ziet hoe scheef deze pagina werd gestencild.
.


Hieronder leest u wat op de witte pagina is getypt.


VRIJE STEMMEN UIT SCHOUWEN en DUIVELAND

WIST U:

dat het eerste nummer van de "VRIJE STEMMEN" verscheen op 15 augustus 1944?

dat het toen een "oplage" had van 5 exemplaren?

dat de eerste 3 nummers uit GOES kwamen en werden verzorgd door onze zusterblad "VRIJE STEMMEN UIT DE GANZESTAD"?

Dat op 25 augustus 1944 het vierde nummer te Zierikzee werd verzorgd en dat sindsdien tot op heden 6 november 1944, 47 nummers zijn verschenen, waarvan 44 werden gemaakt te Zierikzee?

dat de oplage eind augustus 1944 60 stuks bedroeg, eind september 125, eind october 185 en op 6 november 1944 325 stuks?

dat hiervoor meer dan 15.000 vellen papier werden verbruikt?

dat BROUWERSHAVEN op 4 september 1944 de eerste VRIJE STEMMEN uit Zierikzee kreeg toegezonden en dat oplage daar nu 50 stuks bedraagt?

dat RENESSE op 10 october 1944 voor het eerst de VRIJE STEMMEN kreeg en HAAMSTEDE op 1 november 1944 ieder met een oplage van 50 stuks?

dat BROUWERSHAVEN voor de VRIJE STEMMEN f.270.-afdroeg en RENESSE f. 222.50 en dat dit de stand was van 1 november 1944?

dat de volgende plaatsen de VRIJE STEMMEN lezen: ZIERIKZEE, BROUWERSHAVEN, RENESSE, HAAMSTEDE, OOSTERLAND, OUWERKERK EN DREISCHOR?

dat de oplage van dit Vrijheidsnummer van de VRIJE STEMMEN ongeveer 1000 stuks bedraagt?

dat er op 5 november 1944 meer dan f. 1600,-- in kas was voor het goede doel en voor het strijdersfonds?

dat alleen de VRIJE STEMMEN dit bedrag heeft opgebracht en dat dit bedrag nauwelijks hoger wordt?

dat dhr ir. Swaters van het begin af zijn stencilmachine voor dit doel ter beschikking stelde?

dat dhr Barendse zijn schrijfmachine ter beschikking stelde?

dat dhr Kloet trouw zorgde voor papier, inkt en verschillende andere voorwerpen die nodig waren?

dat dhr Timmerman ook papier leverde in verschillende kleuren en dat hij de eerste "Kop" van het blad verzorgde?

dat het 2de hoofd werd verzorgd door uw berichtengever?

dat dhr Breetveld schuldig is de verschillende hoofden van dit vrijheidsnummer in samenwerking met zijn zoon?

dat de VRIJE STEMMEN ontelbare medewerkers heeft die op verschillende wijze de belangen van dit blad hebben gediend?

dat de VRIJE STEMMEN werden gedrukt in de achterkamer van JOPPE gelegen aan de Poststraat te Zierikzee?

dat, daar de Mof kwam roven in de winkel van JOPPE dit blad ijlings werd overgebracht naar het huis van uw berichtgever en daar tijdelijk bleef?

dat de VRIJE STEMMEN daarna werd ondergebracht in het huis van DE GRAAF, bijgenaamd De Pommer, waar het blad op een donker tochtig zolderkamertje werd verzorgd?

dat de uitgaven van dit blad hoogstens f. 15,-- heeft bedragen?

dat dit Vrijheidsnummer tot stand kwam mede door het intensief werken van de bij uw berichtgever thuis zijnde onderduiker I. van der Bijl en R.Breetveld, terwijl laatstgenoemde voor de Engelse vertalingen zorgde?

dat er zelfs nog in october 1944 personen waren die dit blad niet in huis durfden hebben en het niet durfden te lezen?

dat uw berichtgever beschikte over de autoradio van dhr Doeleman, zodat hij van de electriciteitsstoring geen hinder had?




Hier begint de blauwe pagina van het Vrijheidsnummer
.


Hieronder leest u wat op de blauwe pagina is getypt.


WIST U:

dat de VRIJE STEMMEN verspreider te RENESSE op 31 october 1944 moest onderduiken?

dat op 31 october te 11.-uur bij een bespreking over de verspreiding van de VRIJE STEMMEN te RENESSE de Ortscommandant binnenstapte en een radio in beslag nam en van de 3 aanwezige personen de persoonsbewijzen afnam en deze al 's middags bij hem ontbood?

dat deze 3 personen stuk voor stuk onderdoken?

dat bij het installeren van de autoradio vele personen te Zierikzee behulpzaam waren en hiervoor gratis accu's hebben afgestaan?

dat op 22 september 1944 het kringhuis der NSB aan de St.Domusstraat te Zierikzee werd leeggehaald door 2 leden van de Orde Dienst?

dat hier veel bezwarend materiaal werd gevonden voor verschillende leden van die "beweging" te Zierikzee en verder voor heel Schouwen en Duiveland, Tholen en Goes en omstreken?

dat al dat bezwarend materiaal was opgeborgen in het huis van JOPPE toen de Moffen hier in wilden gaan roven, maar dat alles nog tijdig was verdwenen?

dat al dit bezwarend materiaal is verzonden naar de desbetreffende plaatsen, zodat deze 'heren' hun gerechte straf niet zullen ontlopen?

dat VRIJE STEMMEN te zijner tijd uittreksels hoopt te geven van interessante brieven van leden van de NSB?

dat verschillende zogenaamde "geheime" leden van de NSB straks zullen worden ontmaskerd?

dat in dit kringhuis stencilpapier werd gevonden en buitgemaakt?

dat de VRIJE STEMMEN nr 20 tot en met nr 30 hierop werden gemaakt?

dat er op een donkere avond huiszoeking werd gedaan in de woning van de NSB'er Molema, waar echter niets meer werd gevonden?

dat het Jeugdstormgebouw ook doorzocht is, maar dat hier niet veel werd buitgemaakt?

dat er nog verschillende belangrijke gebeurtenissen hebben plaats gevonden in het bestaan van dit blad?

dat het in de bedoeling ligt om hierover te zijner tijd meer te berichten?

dat ten slotte uw nieuwsberichtgever was M.K. vd Beek?


BLIJFT ONS BLAD VERSCHIJNEN??????

De VRIJE STEMMEN heeft haar taak als ondergronds blad volbracht. De Zierikzeesche Nieuwsbode zal niet mogen verschijnen. Mede daar de electriciteitsvoorziening nog voorlopig zal stagneren, kan de mogelijkheid bestaan dat de VRIJE STEMMEN nog enkele malen uitkomt met nieuws. De hiervoor benodigde toestemming moet echter worden gevraagd. Over de verschijning van de VRIJE STEMMEN zal nader bericht worden verstrekt.

------------

In de afgelopen maanden kwamen talrijke giften en gaven binnen, veelal in ruil voor de VRIJE STEMMEN. Heden is er ruim f. 1600,-- gulden aanwezig. Dit bedrag groeit nog dagelijks. Dit belangrijk bedrag zal met de opbrengst van dit vrijheidsnummer worden afgedragen aan het hier te vormen comité voor het STRIJDERSFONDS. Aan al de bewoners van SCHOUWEN en DUIVELAND wordt dank gebracht voor het vertrouwen dat zij gesteld hebben in het geldelijk beheer van de VRIJE STEMMEN. Blijft echter offeren ook in de toekomst. Gaven en giften kunnen nog steeds worden afgegeven op de U bekende wijze, of rechtstreeks aan Uw nieuwsberichtengever.

--------

Door de komst van onze geallieerde vrienden kan het illegale werk van onze VRIJE STEMMEN worden stopgezet. Een stuk ondergronds werk is hiermee tot een goed einde gebracht. Mede door de onverdroten arbeid en het altijd gereed staan van enkele tientallen bezorgers werden de VRIJE STEMMEN regelmatig thuis bezorgd. Het gevaar bij de verspreiding was niet denkbeeldig, gevaar loerde van alle kanten. Mede namens alle lezers breng ik een ieder dank die op enigerlei wijze heeft meegewerkt aan de VRIJE STEMMEN en zo de nationale zaak hebben gediend.

Uw berichtgever




De oranje achterpagina met de welkomstgroet in het Engels.
.


Hieronder leest u wat op de oranje pagina is getypt.


VRIJE STEMMEN UIT SCHOUWEN en DUIVELAND


To the Allied Armies

At this moment that you have cleaned SCHOUWEN en DUIVELAND from the last German troups.

VRIJE STEMMEN uit SCHOUWEN en DUIVELAND offers you their hearty thanks and pays homage to you for the heroism you have showed.

Welcome here!

Four long years, years in which we where kicked and beated but not defeated we were obliged to bow us foaming with rage under the yoke of the German slaverny. We waited you, four long years, knowing that you should come. The courageous and considerable posture of our beloved empress H.M. queen WILHELMINA gives us courage and energy.

We did not knew how, where and when you should come. But we relied upon you, yes, uponall united people in the world. And this confidence was not betrayed.

When we saw the gliders come and the air was full with the snoring of thousands of aeroplanes, we knew it. There they come! The hour of deliverance had struck.

We can hardly believe that we are free again. We can say our opinion without having fear for the bloodhounds of the Gestapo.

With all our hearts we call Welcome to you. In the name of our whole people. In the name of all boys and men which were trailed to Germany, waiting now pined after , until the hour of deliverance also will strike for them.

Our country has much suffered and will still suffer more. But thousand times better free upon ruins, than be prisoned in a palace.

Now time has come that the Dutch troups, which always had to fight secretly can go with the Allied Powers against our common enemy, that the victory will soon be.

Three cheers for the Allied Powers and the Netherlands!


The priest of ZIERIKZEE says following to you.

Welcome.

At your entrance upon the isle of SCHOUWEN en DUIVELAND, which means the deliverance of this district from the most unthinkable tyranny we call welcome at you.

Thanks, thousand times thanks, that you came to us. You have left all what you were dearly beloved, your family, your nation, your country. You bring us the liberty and this with upset from your life. You may be convinced that the gratitude, which animates us now will remain.

Till unto great old age, when many of our enemies will blot cut, this day will always be inscribed in our mind.

God will protect you on your dangerous expedition. That you may return preserved to your family and tell them from a people small in number great in gratitude for what you have done here.

Three cheers for the Allied Army! That their way may be a way of the greatest victories.

L.Brink


The clergyman of Brouwershaven writes to you.

Welcome to our Liberators.

We are pleasured more that we can say, that we just may welcome the soldiers of the Allied Army in the name of the population of our island. How eagerly did we disired this moment. We were the last weeks impatient for your arrive. We disired from your hands to get back our liberty, our Dutch tricolor and our beloved Queen. The almighty God has heared our prayers. He maybe with you all and bless your efforts in the war. We will never forgetwhat you have done for us.

J.Meester




De oranje laatste pagina met de Nederlandse welkomstgroet.
.


Hieronder leest u wat op de oranje pagina is getypt.


De aan ommezijde in de Engelse taal gestelde welkomstgroeten volgen hieronder in het Nederlands vertaald. Ruim 250 van deze welkomstgroeten zijn op groen papier gestencild, aangeboden aan de alhier gelegerde en eerst binnengetrokken geallieerde troepen.


----------

Tot de Geallieerde Legers


Nu Gij op dit ogenblik SCHOUWEN en DUIVELAND hebt gezuiverd van de laatste Duitse troepen, biedt "VRIJE STEMMEN" uit SCHOUWEN en DUIVELAND U haar hartgrondige dank en hulde voor de heldenmoed welke Gij hierbij hebt ten toon gespreid.

Weest welkom hier.

Vier lange jaren, jaren waarin wij werden getrapt en geslagen maar niet verslagen, hebben wij ons schuimbekkend moeten krommen onder het juk der Duitse slavernij.

Wij hebben op U gewacht, vier jaren lang, wetende dat U zou komen. Mede door de moedgevende en fiere houding van onze geliefde Vorstin H.M. Koningin WILHELMINA hielden wij vol. Wij wisten niet hoe, waar en wanneer Gij zoudt komen. Maar wij vertrouwden op U, ja op alle Verenigde Volkeren in de wereld. En dit vertrouwen werd niet beschaamd. Toen wij de Gliders over zagen komen en de lucht vol was van het geronk van duizenden motoren wisten wij het: DAAR KOMEN ZIJ! Het uur der verlossing was geslagen.

Wij kunnen het haast niet voorstellen dat we weer vrij kunnen doen en laten wat we willen. Openlijk je mening zeggen zonder angst voor de bloedbeulen van de Gestapo. Van ganser harte roepen wij U dan ook toe: Weest welkom in ons midden.

In naam van ons gehele volk. In naam van al de naar Duitsland gesleepte mannen en jongens, die nu smachtend wachten tot het uur der bevrijding ook voor hen is geslagen.

Ons mooie land heeft veel geleden en zal nog meer te lijden krijgen. Maar duizendmaal liever VRIJ op een puinhoop, dan gevangen in een paleis.

Nu is de tijd gekomen dat de Nederlandse troepen die steeds in het geheim moesten strijden openlijk aan de zijde der Geallieerde troepen mee op kunnen trekken tegen ons aller vijand, opdat de zege spoedig ons zal zijn.

Drie hoera's voor de Geallieerde machten en Nederland.


De heer Pastoor van Zierikzee zegt het volgende tot U:

"Welkom".

Bij uw intrede op SCHOUWEN EN DUIVELAND welke betekent de vrijmaking van dit gewest van de meest ondenkbare tirannie roepen wij U een welkom toe.

Dank, duizendmaal dank, dat Gij tot ons zijt gekomen.

Ge hebt alles verlaten wat U dierbaar was: Uw familie, Uw volk, Uw land. Gij brengt ons het hoogste goed: de VRIJHEID en dit met de inzet van Uw leven.

Gij kunt ervan overtuigd zijn, dat de dankbaarheid, welke ons thans bezielt, steeds blijvend zal zijn. Tot in hoge ouderdom, wanneer veel uit onze herinnering zal worden vervaagd, zal deze dag, dit uur, ons nog in de geest gegrift staan.

God behoede U op Uw moeitevolle, gevaarlijke tocht. Moge Gij behouden terugkeren tot de Uwen en hun verhalen van een Volk klein maar groot in dankbaarheid, voor hetgeen gij hier hebt verricht. Leve de Geallieerde troepen. Hun weg zij een weg van de grootste triomfen.

L. BRINK




Ds. J.Meester van Brouwershaven
.


De Dominee van BROUWERSHAVEN schrijft tot U:

Welkom tot onze bevrijders.

Wij zijn blij, meer dan we kunnen zeggen, dat we nu de soldaten van de Geallieerde legers begroeten mogen, in naam van de bevolking van ons eiland.

Hoe vurig hebben we naar dit moment verlangd. We waren de laatste weken ongeduldig naar Uw komst.

Wij hoopten uit Uw handen onze VRIJHEID teug te krijgen, onze Vaderlandse driekleur en onze Geliefde Koningin.

De Almachtige God heeft onze gebeden verhoord. Hij zij met U allen en zegene U in de oorlog. Wij zullen nooit vergeten wat U voor ons hebt gedaan.

J.MEESTER



UITLEIDING deel 1


Hoe weet ik nu zo precies dat het Vrijheidsnummer pas na de bevrijding van Schouwen en Duiveland aan de openbaarheid is prijsgegeven?
Dat weet ik uit de bijlage bij het In Memoriam van ds. J. Meester van Brouwershaven, zie hoofdstuk 10. Eigenlijk is dat een uitgave van de VRIJE STEMMEN (afgekort V.S.)
De toespraak van ds. Meester is gestencild, maar de bijlage is gedrukt. Het bestaat uit eenzelfde rubriek WIST U? als in het Vrijheidsnummer.
Voor een deel komt die overeen met de tekst van het Vrijheidsnummer. Er staat ook een aantal items in die later zijn toegevoegd en die een nieuw licht werpen op het Vrijheidsnummer.
Ik neem eerst de complete tekst over.


TEKST VAN DE BIJLAGE BIJ DE TOESPRAAK VAN DS. J.MEESTER

"WIST U?

dat het blaadje VRIJE STEMMEN uit SCHOUWEN en DUIVELAND hoofdzakelijk zijn bestaan heeft te danken aan wijlen M.K. van der BEEK?

dat het eerste nummer van de "VRIJE STEMMEN" verscheen op 15 augustus 1944?

dat het toen een "oplage" had van 5 exemplaren?

dat de eerste 3 nummers uit GOES kwamen en werden verzorgd door het zusterblad "VRIJE STEMMEN uit de Ganzestad"?

dat op 25 augustus 1944 het vierde nummer te Zierikzee werd verzorgd?

dat dhr. S.L. BOERMA uit Goes hieraan zijn medewerking verleende?

dat de oplage eind aug. '44 60 stuks bedroeg, eind sept. 125, eind oct. 185 en begin nov '44 tot 325 gestegen was?

dat er door de burgers van ons eiland zo roekeloos met de V.S. werd rondgesprongen, dat er zelfs blaadjes op straat en bij de Duitsers op de bureaux werden gevonden?

dat er naar aanleiding hiervan het drukken van de V.S. slechts in zeer beperkte mate werd voortgezet?

dat reeds op 7 nov. '44 een uitgebreid vrijheidsnummer klaar was en zelfs een oplage werd gedrukt voor de geallieerde troepen; die we hier toen elke dag konden verwachten? dat al dit werk voor niets was en we nu een nieuw nummer in elkaar moesten zetten? dat Renesse op 10 october '44 voor het eerst de VRIJE STEMMEN kreeg en Haamstede op 1 nov '44 ieder met een oplage van 50 stuks?

dat BROUWERSHAVEN de eerste nummers ontving op 4 sept. '44?

dat voor het blad meer dan 20.000 vellen papier werden verbruikt?

dat de volgende plaatsen de VRIJE STEMMEN lazen: Zierikzee, Brouwershaven, Renesse, Haamstede, Oosterland, Ouwerkerk en Dreischor?

dat dhr Ir. SWATERS van het begin af zijn stencilmachine voor dit doel ter beschikking stelde?

dat dhr BARENDSE zijn schrijfmachine ter beschikking stelde?

dat dhr Kloet trouw zorgde voor papier, inkt en verschillende andere voorwerpen die nodig waren?

dat dhr Timmerman ook papier leverde in verschillende kleuren en dat hij de eerste "Kop" van het blad verzorgde?

dat het tweede hoofd werd verzorgd door uw berichtengever wijlen dhr. M. v.d. BEEK?

dat dhr BREETVELT schuldig is aan de kop van het bevrijdingsblad?

dat de V.S. ontelbare medewerkers heeft die op verschillende wijze de belangen van dit blad hebben gediend?

dat de V.S. werden gedrukt in de achterkamer van JOPPE gelegen aan de Poststraat te Z-zee?

dat, de mof daar kwam roven in de winkel van JOPPE dit blad ijlings werd overgebracht naar het huis van wijlen dhr. VAN DER BEEK en daar tijdelijk bleef, dat het blad toen werd overgebracht naar het huis van dhr. DE GRAAF, waar het blad op een donker tochtig zolderkamertje werd verzorgd?

dat er in oct. '44 nog mensen waren die dit blad niet in huis durfden hebben en het ook niet durfden te lezen?

dat uw berichtgever beschikte over de autoradio van dhr DOELEMAN, zodat hij van de electriciteitsstoring geen hinder had?

dat de verspreider van de V.S. te Renesse op 31 oct. moest onderduiken?

dat op 31 oct. '44 tijdens een bespreking over de verspreiding van de V.S. te RENESSE de Ortscommandant binnenstapte en een radio in beslag nam?

dat de 3 aanwezigen moesten onderduiken?

dat bij het installeren van de autoradio vele personen te Zierikzee behulpzaam waren en hiervoor gratis accu's hebben afgestaan?

dat op 22 sept. '44 het kringhuis der N.S.B. te Zierikzee werd leeggehaald door 2 leden van de ondergrondse?

dat hier veel bezwarend materiaal werd gevonden voor verschillende leden van die "beweging" te Zierikzee en verder voor geheel Schouwen en Duiveland, Tholen, St.Philipsland, Goes en omstreken?

dat al dit bezwarend materiaal is verzonden naar de desbetreffende plaatsen, zodat deze 'heren' hun gerechte straf niet zullen ontlopen?

dat van BEVEREN, een achtendswaardig lid der N.S.B. personen in de stad geld aanbood om het politiecorps te schaduwen om op deze manier de oorsprong van de V.S. te weten te komen, maar dat dit op een fiasco uitliep, omdat de diverse personen bijtijds gewaarschuwd werden?

dat de opbrengst van dit blad ten goede komt aan het Strijdersfonds voor de nabestaanden van hen, die vielen voor het Vaderland?"


Tot zover de bijlage bij het In Memoriam van ds. J. Meester.


CONCLUSIE

Uit het bovenstaande weten we het volgende nu zeker:

- Menke van der Beek was de drijvende kracht achter het Vrijheidsnummer.

- Reeds op 7 nov. '44 was een uitgebreid Vrijheidsnummer klaar en zelfs een oplage werd gedrukt voor de geallieerde troepen, die we hier toen elke dag konden verwachten.

- Al dit werk was voor niets geweest, zo wordt geconcludeerd door de redactie van de VRIJE STEMMEN van na de bevrijding.

Wat een teleurstelling moet dit voor Menke en zijn mannen geweest zijn. Niet te peilen. Ik denk dat het bestaan van het Vrijheidsnummer ook één van de redenen was dat hij uit alle macht geprobeerd heeft met de geallieerden in contact te komen om hen te bewegen hun opmars voort te zetten.

Als titel van dit hoofdstuk koos ik aanvankelijk 'een jammerlijke mislukking'. Die titel bevredigde me niet. Ik heb haar veranderd in EEN DOCUMENT VAN HOOP. Daarin komt naar voren een diepe drijfveer van Menke van der Beek en Iman van der Bijl.

Nu zij met 8 anderen, een maand later in Renesse werden opgehangen door de vijand, wil ik de geschiedenis van het Vrijheidsnummer beschouwen als een teken van HOOP en VERWACHTING. Wat hebben de makers gesnakt naar de bevrijding.


Tenslotte: herinnert u zich nog de openingszin van het Vrijheidsnummer?

VRIJHEIDSNUMMER minimumprijs fl 2,--. De opbrengst komt ten goede van het STRIJDERSFONDS voor nabestaanden voor hen die vielen voor het VADERLAND.


Wat moet ik hieraan nog toevoegen? Wie zou niet wenen?


UITLEIDING deel 2

In de Zierikzeesche Nieuwsbode van 7 augustus 1945 trof ik een In Memoriam aan van de hand van H.Minkema. Ik heb mijn bewondering voor hem niet onder stoelen of banken gestoken (zie zijn verslag in de rechtermarge). Zijn gedenkartikel gaat over Menke van der Beek en met name over het Bevrijdingsnummer, dat ik hierboven heb geplaatst. Het past hier heel goed bij. In de krant worden ook stukken uit dat Bevrijdingsnummer afgedrukt.





In Memoriam ter nagedachtenis van Menke van der Beek
.


Ik heb de tekst overgetypt voor de leesbaarheid.


"IN MEMORIAM M.K. v.d. Beek

31 Augustus 1945, de eerste verjaardag, welke onze geliefde Koningin, na jaren van verbanning, weer in ons midden kan vieren.

Grote dankbaarheid en blijdschap vervullen onze harten.

Dankbaarheid jegens de geallieerde legers, welke ons hebben bevrijd.

Dankbaarheid jegens de vele, vele duizenden welke het kostbaarste wat zij bezaten, hun leven hiervoor hebben gegeven.

Dankbaarheid in het bijzonder jegens hen, die aan de bevrijding van ons eiland hebben willen meewerken en dit op 10 December 1944 met de dood hebben moeten bekopen.

Onze blijdschap wordt getemperd bij de gedachte, dat zij dit feest der bevrijding niet meer hebben mogen beleven.

In het bijzonder denken wij hierbij aan M.K. v.d. Beek.

Hij was het, die ons in de evacuatieperiode bij al zijn andere illegale werk dagelijks van het nieuws uit Londen voorzag. Welk een organisatietalent spreidde v.d. Beek ten toon, welk een bezielende leiding ging van hem uit. Hoe wist hij met zijn openhartige glimlach zijn medewerkers aan zich te binden. Niets was hem te veel, alles durfde hij aan.

Toen het er begin november 1944 naar uit begon te zien, dat ons eiland spoedig zou zijn bevrijd, was het Van der Beek, die een bevrijdingsnummer gereedmaakte van zijn illegale blad "Vrije Stemmen uit Schouwen-Duiveland". Ds. Meester, Brouwershaven en Pastoor Brink werden bereid gevonden een artikel in dit blad te schrijven.

De Canadezen bevrijdden Steenbergen, St-Philipsland volgde, ieder ogenblik dachten wij hen ook op ons eiland te zien. Er werd onder hoge druk gewerkt, het bevrijdingsnummer kwam gereed, doch tot grote teleurstelling van v.d. Beek en zijn medewerkers kwamen de Canadezen niet door. Wij bleven onder de moffenterreur en de met zoveel enthousiasme gereedgemaakte bevrijdingsnummers moesten op een veilige plaats worden opgeborgen.

Waar met ons blad bedoeld is een voorlopige voortzetting van het door v.d. Beek uitgegeven illegale blaadje, kunnen wij zijn nagedachtenis niet beter eren, dan door in ons feestnummer gedeeltelijk de inhoud op te nemen van het door hem in November 1944 niet uitgegeven kunnen worden bevrijdingsnummer.

Al zijn medewerkers zullen hem blijven gedenken als een vriend, vol moed, geloofsvertrouwen en vaderlandsliefde. Onze gedachten gaan ook uit naar zijn vrouw, zijn ouders en verdere familie, welke met zijn heengaan een zeer groot verlies hebben geleden. Den troost mag hun zijn, dat hij in volledige berusting viel voor zijn vaderland.

Minkema"









Artikel van Minkema van 7 aug 1945





UITLEIDING deel 3


Op 15 november 2019 ontving ik het volgende mailtje van Inge Schipper. Zij is conservator van het Stadhuismuseum van Zierikzee.


Geachte heer Slings,

Met veel interesse heb ik uw website over Jan Verhoeff bekeken. Mooi dat u zich met dit onderwerp bezighoudt.

Ik ben op dit moment bezig met een onderzoek naar kunst en cultuur op Schouwen-Duiveland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het Stadhuismuseum Zierikzee wil aandacht besteden aan dit nog onderbelichte onderwerp in een tentoonstelling die vanaf mei volgend jaar te zien zal zijn. Daarbij richten we ons op zowel bekende als onbekende (amateur)kunstenaars. Jan Verhoeff is hiervan een mooi voorbeeld, zoals al naar voren kwam in de tentoonstelling in het Brouws Museum. (...)

Voorlopig ben ik bezig met een inventarisatie van alle bronnen en mogelijk beschikbare objecten. Daarbij gebruik ik een brede opvatting van 'cultuur', door te kijken naar de zes pijlers van beeldende kunst en fotografie, theater en dans, muziek, letteren, pers, en film.

Nu las ik op uw website ook het hoofdstuk over het bevrijdingsnummer van de Vrije Stemmen van 7 november 1944. Zelf heb ik in het gemeentearchief al een aantal nummers van de Vrije Stemmen ingezien, maar het bevrijdingsnummer zat daar niet tussen. Dat zal ik ook nog navragen bij het archief. Kunt u mij wellicht vertellen in welke twee familiearchieven dit bevrijdingsnummer te vinden is?

Mocht u wellicht ook meer informatie hebben met betrekking tot een van de genoemde zes pijlers, dan houd ik mij uiteraard van harte aanbevolen.

Ik zie uit naar uw reactie. Alvast hartelijk dank!

Met vriendelijke groet,

Inge Schipper
Conservator



---------------------





Het bovenstaande mailtje is aanleiding geworden tot een langdurige en teleurstellende zoektocht. Wie ik ook vroeg of schreef, niemand kon me een positieve uitslag geven: een origineel van het Bevrijdingsnummer bleek onvindbaar. Niet alleen voor mij, maar ook voor Inge Schipper. Haar tentoonstelling moest echter in de steigers gezet worden. Met of zonder origineel Bevrijdingsnummer. Daartoe ontving ik op 20 mei 2020 van Inge het volgende mailtje:


Geachte heer Slings,

Hopelijk maakt u het goed.

Helaas heb ik het originele vrijheidsnummer van de Vrije Stemmen niet kunnen traceren. Op de (uitgestelde) tentoonstelling willen we dan ook graag gebruikmaken van de (vijf) foto's die u van het origineel hebt gemaakt, als u dat goed vindt.

Zou u ons de foto's willen toesturen? Het liefst in een zo hoog mogelijk resolutie, maar ik begrijp dat dat lastig wordt. Met de foto's kunnen wij het verhaal van de Vrije Stemmen en vooral dit bijzondere nummer vertellen.

Verder ben ik benieuwd of u of iemand anders wellicht kunt vertellen of de vrijheidsnummers daadwerkelijk na de bevrijding van Schouwen-Duiveland nog uitgedeeld zijn. Is daar bewijs voor? Of zijn de nummers gewoon zolang bewaard?

Alvast hartelijk dank voor uw reactie.

Met vriendelijke groet,

Inge Schipper
Conservator



---------------------------



Na een half jaar zoeken schoot mij nog één mogelijkheid te binnen: er leefde nog één jongste zus van Iman van der Bijl. Misschien dat zij ergens nog een exemplaar had liggen? Ik nam contact op met haar dochter Marleen Nieuwsma, bekend uit het hoofdstuk over Iman van der Bijl. Zij is de dochter van de zus van Iman. Met haar hebben we goed contact. En wat was het bericht van Marleen op 24 mei 2020?:

Beste Gert,

Hoe is het?

Ik heb vanavond, nadat ik mijn moeder had gevraagd of zij zich kon herinneren of zij een exemplaar van het Bevrijdingsnummer van Vrije Stemmen had, op zoek gegaan.

En.... ik heb inderdaad een exemplaar gevonden. Mijn moeder wil dat exemplaar morgen graag nog even lezen, maar wil het exemplaar graag schenken aan het museum in Zierikzee. We maken er nog even een pdf van.

Prettige avond,

Marleen



----------------------



Geweldig nieuws!
Het hoofdstuk over het Bevrijdingsnummer van Vrije Stemmen is mij, zoals ik in het begin al schreef, heel dierbaar om verschillende redenen. De illegale pers heeft steeds mijn grote belangstelling gehad: groot waren de risico's. De Duitsers wisten van het eminente belang van deze krantjes voor het levend houden van het verzet. En dat nota bene in november 1944 in het bijna lege Zierikzee een groepje mannen onder leiding van Menke van der Beek en Iman van der Bijl dagenlang druk doende waren met het stencilen van 1000 oranje, 1000 rode, 1000 witte, 1000 blauw en 250 legergroene A4-tjes, onvoorstelbaar. Een nummer voor Na de bevrijding van Schouwen en Duiveland. De opbrengst van het blaadje zou ten goede komen aan slachtoffers van de Duitse terreur! En dan te bedenken van Menke en Iman beiden op 10 december met hun makkers werden opgehangen in Renesse!

Zo eindigde mijn zoektocht toch nog positief. Ik kan niet zeggen hoe blij ik ermee ben. Zo'n belangrijk en uniek document! Ik hoop dat het een permanente plaats krijgt in één van de musea op Schouwen en Duiveland. Dat is het ten volle waard.